Znak „Obszar zabudowany” (D-42) oznacza początek tego obszaru. W obszarze zabudowanym panują specyficzne zasady ruchu drogowego, takie jak ograniczenie prędkości, ale nie tylko. Obszar zabudowany kończy się wraz z wystąpieniem znaku „koniec obszaru zabudowanego” (D-43). Niestety, obszar zabudowany zbyt często zaczyna się w miejscach, które niewiele mają wspólnego z jakimikolwiek zabudowaniami. A co na ten temat mówią przepisy? Czy obszar zabudowany może być wyznaczony w lesie lub w szczerym polu?

Wyznaczanie granicy obszaru zabudowanego

Przepisy dość dokładnie określają zasady wyznaczania obszarów zabudowanych. Na granicy obszaru zabudowanego powinna wystąpić zmiana otoczenia drogi – zabudowa mieszkalna, wyjazdy z posesji, ruch pieszych itp. Nie stosuje się obszaru zabudowanego, gdy konieczne jest ograniczenie prędkości z innych powodów. Ponadto przedmieścia o charakterze handlowo-usługowym, miejsca z oddaloną zabudową mieszkalną lub niezwiązaną z drogą również nie powinny być oznakowane jako obszar zabudowany.

A co jeśli obszar zabudowany zaczyna się (nawet słusznie), następnie droga prowadzi przez tereny ewidentnie niezabudowane i z powrotem zaczyna się zabudowa miejska? Tu również przepisy jasno stanowią – na każdej granicy obszarów należy stosować odpowiednie znaki. Wyjątkiem jest, gdy obszar „niezabudowany” na danej drodze byłby krótszy niż 300m.

Znaki zakazu a obszar zabudowany

Pod znakiem „obszar zabudowany” może być umieszczony dowolny znak zakazu. Obowiązuje on wtedy do końca obszaru zabudowanego (D-43) lub końca miejscowości (E-18a). Zakaz umieszczony pod znakiem oznaczającym początek miejscowości (E-17a) obowiązuje aż do końca miejscowości (tj. nie odwołuje go koniec obszaru zabudowanego!). Ponadto znaki początku i końca obszaru zabudowanego odwołują ograniczenia prędkości ustanowione znakiem zakazu (tj. znów obowiązują domyślne ograniczenia prędkości)

Różnice między obszarem zabudowanym a „niezabudowanym”

Jak zostało wspomniane na wstępie, obszar zabudowany z „niezabudowanym” różni się nie tylko dopuszczalnymi prędkościami:

Zasady obowiązujące w obszarze zabudowanym

• Ograniczenie prędkości 50km/h
• Zabrania się pozostawiania pracującego silnika podczas postoju na obszarze zabudowanym; nie dotyczy to pojazdu wykonującego czynności na drodze
• Sygnalizowanie wypadku/awarii: przez włączenie świateł awaryjnych, a jeżeli pojazd nie jest w nie wyposażony, należy włączyć światła pozycyjne i umieścić ostrzegawczy trójkąt odblaskowy za pojazdem lub na nim, na wysokości nie większej niż 1 m
• Zatrzymanie prawa jazdy za przekroczenie prędkości o więcej niż 50km/h
• Obowiązek umożliwienia autobusowi (trolejbusowi) zmiany pasa lub wyjazdu z zatoki
• Podniesienie prędkości znakiem (B-33) dotyczy tylko pojazdów o DMC do 3,5t (z wyjątkami)
• Maksymalna prędkość holowania to 30km/h
• Zabrania się używania sygnału dźwiękowego na obszarze zabudowanym, chyba że jest to konieczne w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem
• Zabrania się zatrzymania pojazdu lub zespołu pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 16 t lub o długości przekraczającej 12 m, poza wyznaczonymi w tym celu parkingami

Zasady obowiązujące poza obszarem zabudowanym

• Sygnalizowanie wypadku/awarii: przez umieszczenie w odległości 30–50m za pojazdem ostrzegawczego trójkąta odblaskowego i włączenie świateł awaryjnych; w razie gdy pojazd nie jest wyposażony w światła awaryjne, należy włączyć światła pozycyjne
• Pieszy poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowiązany używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu, chyba że porusza się po drodze przeznaczonej wyłącznie dla pieszych lub po chodniku
• Obowiązek utrzymywania odstępu od poprzedzającego pojazdu umożliwiającego bezpieczne wyprzedzanie (na jezdniach dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu, kierujący pojazdem objętym indywidualnym ograniczeniem prędkości albo pojazdem lub zespołem pojazdów o długości przekraczającej 7m jest obowiązany utrzymywać taki odstęp od pojazdu silnikowego znajdującego się przed nim, aby inne wyprzedzające pojazdy mogły bezpiecznie wjechać w lukę utrzymywaną między tymi pojazdami. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli kierujący pojazdem przystępuje do wyprzedzania lub gdy wyprzedzanie jest zabronione)
• W tunelach (o długości przekraczającej 500m) obowiązuje minimalny odstęp od poprzedzającego pojazdu wynoszący 50m (pojazdy o DMC do 3,5t lub autobusy)
• Maksymalna prędkość holowania to 60km/h
• Kierujący zobowiązany jest podczas mgły dawać krótkotrwałe sygnały dźwiękowe w czasie wyprzedzania lub omijania
• W czasie postoju na drodze poza obszarem zabudowanym pojazd powinien znajdować się, jeżeli to tylko możliwe, poza jezdnią

Podniesienie prędkości w obszarze zabudowanym nie jest najlepszym rozwiązaniem

Powyższe listy nie są pełne, ale dobrze pokazują, że obszar zabudowany to nie tylko dopuszczalna prędkość, dlatego tym bardziej powinien być odpowiednio stosowany. Podniesienie prędkości w obszarze zabudowanym nie dotyczy przykładowo autobusów i ciężarówek – te pojazdy nadal mogą poruszać się z maksymalną prędkością 50km/h. Dodatkowo obszar zabudowany lub jego brak ma wpływ na inne aspekty ruchu drogowego – parkowanie, sygnalizowanie awarii, obowiązki pieszych itp.

Fragment rozporządzenia dotyczący obszaru zabudowanego

Poniżej fragment opisujący kiedy należy stosować znaki D-42 i D-43:

5.2.48. Obszar zabudowany

5.2.48.1. Zasady ogólne

Znak D-42 „obszar zabudowany” (rys. 5.2.48.1) stosowany jest w celu wskazania kierującym pojazdami, że wjeżdżają w obszar zabudowany.

Znak D-42 umieszcza się po prawej stronie drogi wjazdowej do miejscowości, w miejscu ustalonym jako granica obszaru zabudowanego.

Jeżeli droga przebiega na przemian przez obszar danej miejscowości uznany za zabudowany oraz nieuznany za taki obszar, wówczas znak D-42 umieszcza się na każdej granicy obszaru zabudowanego.

Jeżeli w danej miejscowości granica pomiędzy kolejnymi końcem i początkiem obszaru zabudowanego, wskazanymi znakami D-42 i D-43, byłaby mniejsza niż 300 m, to na tym odcinku nie umieszcza się znaków D-42 i D-43, wprowadzając ewentualne podwyższenie dopuszczalnej prędkości pojazdów znakiem B-33. Znaki D-42 i D-43 mają wymiary: długość podstawy 1200 mm, wysokość 700 mm. Na jedno jezdniowych drogach powiatowych i gminnych dopuszcza się znaki D-42 i D-43 o wysokości 530 mm.

5.2.48.2. Ustalenie granic obszaru zabudowanego

Granica obszaru zabudowanego wyznaczonego znakiem D-42 powinna być powiązana z występującą wzdłuż drogi zabudową o charakterze mieszkalnym i występującym na drodze ruchem pieszych.

Znak D-42 powinien być umieszczony w pobliżu miejsca, w którym następuje wyraźna zmiana charakteru zagospodarowania otoczenia drogi.

Znak D-42 powinien być powiązany z takimi elementami zagospodarowania drogi, jak:
— początek chodnika,
— wyjazdy bramowe z posesji,
— pas postojowy lub parking wyznaczony wzdłuż
jezdni,
— skrzyżowanie.

Jako obszar zabudowany nie powinny być oznakowane miejsca, w których:
— zabudowa mieszkalna jest oddalona od drogi i nie jest z nią bezpośrednio związana,
— strefy przedmieść, w których zabudowa ma charakter handlowo-usługowy (hurtownie, warsztaty, duże sklepy), jeżeli nie wiąże się z nią intensywny ruch pieszych w pobliżu drogi,
— konieczność ograniczenia prędkości wynika jedynie z warunków geometrycznych i technicznych drogi,
— występujący ruch pieszych wynika jedynie z lokalizacji przystanku autobusowego, skrzyżowania dróg lub ma charakter sezonowy.

5.2.49. Koniec obszaru zabudowanego

Znak D-43 „koniec obszaru zabudowanego” (rys. 5.2.49.1) stosowany jest w celu wskazania kierującym, że wyjeżdżają z takiego obszaru. Znak D-43 umieszcza się po prawej stronie drogi, w tym samym przekroju co D-42 zastosowany do kierunku przeciwnego.

Jeżeli obszar zabudowany obejmuje sąsiadujące miejscowości, to na ich granicy nie umieszcza się znaku D-43, a w odległości do 50 m za znakiem E-17a wskazującym wjazd do następnej miejscowości umieszcza się znak D-42 stanowiący potwierdzenie kontynuacji obszaru zabudowanego. W takim przypadku na drogach jednojezdniowych dopuszcza się stosowanie znaku D-42 o wysokości 530 mm.

rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (załącznik nr 1) (wytłuszczenie fragmentów – usunznak.pl)

Niestety, znaki D-42 i D-43 często ustawione są niewłaściwie. Poniżej kilka przykładów miejsc, w których udało się poprawić lokalizację znaków: